نگاهی به هنر چاپ چوب

نگـاهـی بـه هنـر چـاپ چـوب

چاپ چوب یکی از انواع تکنیک های چاپ است که بعد هنری اش آن را در جامعه مدرن امروز ماندگار کرده است. امروزه این تکنیک هنری بیشتر در آسیای جنوب شرق، کشور های چین و ژاپن استفاده می شود و در آن ؛ متن ، تصویر و یا نقوش زینتی بر روی پارچه ، لباس و یا کاغذ چاپ می شوند .

چاپ چوب به روش های نقش برجسته و نقش منفی صورت می پذیرد . در حالت نقش برجسته ، کاراکتر و یا موضوع اصلی دست نخورده باقی می ماند و محیط پیرامونی آن به وسیله ابزار قلم زنی و برش ، تراشیده می شوند .

در نتیجه سوژه اصلی به صورت تخت رنگ آمیزی شده و بر روی سطح مورد نظر به چاپ می رسد . فرم نقش منفی ، عکس حالت پیش است . این روش به دلیل ضرباهنگ قلم تراش بر روی چوب و رسیدن به بافت چوب بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد . در چاپ چوب به مانند دیگر تکنیک های چاپ امکان چاپ چند رنگ وجود دارد و برای هر رنگ یک قالب چوبی در نظر گرفته می شود .

چه طرح به شکل منفی چاپ شود و یا مثبت ، سه تکنیک برای آن قابل اجرا است :

شیوه مهری :

در این روش طرح مورد نظر به صورت استامپ یا قالب مهری تهیه شده و بر روی کاغذ و یا هر سطح دیگری به چاپ می رسد . این روش در اروپا برای چاپ نقوش زینتی بر روی البسه مورد استفاده قرار می گرفت . در ایران هم اکنون نیز از قالب های مهری برای طرح زنی بر روی پارچه های قلم کار استفاده می شود .

چاپ غلتکی :

طرح مورد نظر چه به صورت مثبت و یا به صورت منفی بر روی قالب چوبی منتقل شده ، پس از رنگ آمیزی ، کاغذ و یا پارچه بر روی آن قرار گرفته و هر دو از زیر غلتکی سنگین عبور کرده و در نتیجه طرح به روی سطح منتقل می گردد .

چاپ روزنامه ای :

این شیوه در قدیم برای انتشار کتاب و متون استفاده می شد . روش کار، ترکیبی از روش مهری و چاپ غلتکی است . حروف الفبا تک تک برروی قالب های چوبی حکاکی شده و سپس در کنار هم قرار می گرفت و بعد با عبور غلتک از روی آن بر روی کاغذ منتقل می گشت .

این روش به خصوص در چین باستان که هر کاراکتر معرف یک کلمه است بسیار مورد استفاده قرار می گرفت . در کشور های چین و کره ، چاپ چوب به گسترش ادبیات عرفانی و منظومات و منثورات کمک شایان توجهی نمود . رنگ در تکنیک چاپ چوب آسیای جنوب شرق نقش مهمی را ایفا می نماید . استفاده از رنگ مایه های متنوع در بسیاری از آثار مکتوب به جای مانده از دوران کهن که با چاپ چوب تکثیر شده اند به چشم می خورد .

در ژاپن به چاپ چند رنگ چوب در اصطلاح «نی شی کیه» گفته می شود . چاپ چند رنگ در این سرزمین از سال 1760 تا کنون علاقه مندان خود را دارد و همچنان به حیات خود ادامه می دهد . اروپاییان بر خلاف ساکنان قاره آسیا ، خیلی زود از چاپ چوب دل بریده و به استفاده از حروف سربی پرداختند . حکاکی روی چوب در جهان هنور ، از تکنیک های مورد توجه هنرمندان به شمار می رود .

چوب ، به لحاظ داشتن بافت های طبیعی پس زمینه های بدیعی را در اختیار هنرمند قرار داده با خلاقیت هنرمند در استفاده از این زمینه و مهارت قلم زنی وی بر روی آن تصاویر جذابی به چاپ می رسند . طبیعی بودن چوب امکان چاپ چند باره را از قالب چوبی می گیرد و لذا ارزش آثار چاپ شده بالاتر می رود .